Praca zdalna w ciągu ostatnich lat przeszła z niszowego rozwiązania do jednego z ważniejszych elementów globalnego rynku pracy. Zjawisko to dotyczy już nie tylko programistów i freelancerów działających w branży kreatywnej, lecz także specjalistów z wielu różnych dziedzin. Wraz z rozwojem technologii i upowszechnieniem się elastycznych form zatrudnienia pojawił się „nomadyzm cyfrowy”, który stanowi styl życia i pracy oparty na wolności geograficznej.

Dziś mówimy już o jego kolejnej odsłonie określanym nomadyzmem cyfrowym 3.0, który łączy pracę zdalną, rozwój osobisty i życie w ciągłym ruchu. W niniejszym artykule przyjrzymy się zjawisku nomadyzmu cyfrowego w jego najbardziej aktualnej formie. Wskażemy, czym się charakteryzuje, jakie niesie korzyści i wyzwania, a także omówimy praktyczne aspekty organizacji pracy oraz stylu życia wolnego od stałego miejsca zamieszkania.

Czym jest nomadyzm cyfrowy?

Klasyczny nomadyzm to styl życia polegający na ciągłym przemieszczaniu się, charakterystyczny dla społeczności pasterskich i łowieckich. Obecnie termin ten odnosi się również do osób podróżujących po kraju lub świecie, pracujących zdalnie i często nieposiadających stałego zamieszkania.

Stąd pojawiło się pojęcie nomadyzmu cyfrowego (ang. digital nomadism), które jest elastyczną forma świadczenia pracy z wykorzystaniem technologii informatycznych i komunikacyjnych, w której pracownicy nie są przywiązani do konkretnego miejsca wykonywania obowiązków. Autorzy opracowania „Nomadyczność w cyfrowej erze pracy – wpływ na pojęcie miejsca i czasu pracy” – prof. Małgorzata Gersdorf i dr Barbara Godlewska-Bujok – wskazują, że zjawisko to podważa tradycyjne kategorie oczywiste dla prawa pracy, takie jak czas i miejsce świadczenia pracy.

W ich ujęciu, nomadyczny model funkcjonowania opiera się na rezygnacji ze sztywnego podporządkowania zatrudnionego w zakresie lokalizacji oraz precyzyjnie ustalonych godzin, co poszerza granice swobody pracownika. Jak podkreślają badaczki, istota tego fenomenu wiąże się z rozwojem cyfryzacji i globalną dostępnością narzędzi online, które pozwalają na wykonywanie zadań zawodowych z dowolnego miejsca na świecie. W opracowaniu zwracają także uwagę, że nomadyczne modele kariery zawodowej wywołują konieczność zmiany tradycyjnych konstrukcji prawnych związanych z zatrudnieniem.

Kim są współcześni nomadzi i jak wygląda ich życie?

W roku 2017 duży rozgłos wywołała publikacja „Wędrowcy. Raport o współczesnych nomadach” , który został opracowany przez Natalię Hatalską, założycielkę i prezesa Instytutu Badań nad Przyszłością (Infuture Institut). Jak wykazał raport nomadzi to osoby w wieku 25–44 lat, z równym podziałem płci. Preferują samozatrudnienie, prowadzenie własnej działalności lub freelancing, co wskazało 91% badanych, podczas gdy tylko 5% z nich było zatrudnionych na etacie w biurze.

Najważniejsze wartości dla tej grupy to wolność (83%) i niezależność (78%). Nomadzi mają minimalistyczne podejście do dóbr materialnych – jedynie 18% z nich uważa pieniądze i rzeczy materialne za istotne. Technologia odgrywa kluczową rolę w ich życiu, umożliwiając utrzymywanie kontaktów z bliskimi – 88% korzysta z mediów społecznościowych, 67% z e-maili, a 66% z komunikatorów wideo. Dla 70% z nich świat jest globalną wioską, a domem jest każde miejsce, w którym się znajdują. Mimo nomadycznego stylu życia, 60% z planuje założyć rodzinę i mieć dzieci, z czego 42% zamierza kontynuować dotychczasowy tryb życia po założeniu rodziny.

Jak cyfrowy nomadyzm ewoluował od niszy do globalnego trendu?

Cyfrowy nomadyzm 1.0 to czas pionierów – freelancerów, głównie z branży IT i kreatywnej, którzy już w początkowych latach 2000. pracowali zdalnie, podróżując po świecie. Ich styl życia był możliwy dzięki rozwojowi internetu i laptopów, ale brakowało im infrastruktury i wsparcia prawnego, gdyż często pracowali, korzystając z wiz turystycznych.
Nomadyzm 2.0 wybuchł w czasie pandemii COVID-19, gdy powszechny lockdown wymusiła globalny eksperyment pracy zdalnej na niespotykaną skalę. Okazało się, że dla ogromnej części zawodów fizyczna obecność w biurze nie jest konieczna do utrzymania produktywności​. Według raportu „Telepraca w UE przed i po COVID-19”, opublikowanego przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej, w szczytowym momencie lockdownów 35–40% pracowników w rozwiniętych gospodarkach pracowało zdalnie.​

Wchodzimy obecnie w trzecią fazę, w której praca zdalna z dowolnego miejsca może stać się trwałym elementem krajobrazu zawodowego. Jeszcze w 2019 r. takich osób w USA były może miliony, a dziś – według raportu „2024 Digital Nomads Trends Report” opublikowany przez MBO Partners– już niemal co dziewiąty pracownik amerykański (11%) definiuje się jako cyfrowy nomada.

Co więcej, według analityków World Economic Forum, do 2030 roku liczba pracowników cyfrowych, którzy mogą wykonywać pracę zdalną z dowolnego miejsca, wzrośnie do około 92 milionów na całym świecie. Według prognoz cytowanych przez Forbes, do 2035 roku liczba cyfrowych nomadów na świecie może przekroczyć 1 miliard osób, co oznacza, że nawet co dziewiąty mieszkaniec globu będzie prowadził styl życia niezwiązany ze stałym miejscem zamieszkania. Tak gwałtowny przyrost — z około 35–40 milionów obecnie — wskazuje na wzrost wykładniczy, napędzany postępem technologicznym, popularyzacją pracy zdalnej i globalizacją kompetencji cyfrowych.

Co sprawia, że możemy pracować zdalnie z każdego kontynentu?

Rozwój technologii jest najważniejszym czynnikiem umożliwiającym cyfrowy nomadyzm i popularyzację modelu work from anywhere. Dzięki szybkiemu internetowi – także satelitarnemu, jak Starlink – oraz narzędziom chmurowym i komunikacyjnym, praca może dziś odbywać się z niemal każdego zakątka świata. Platformy takie jak Zoom, Teams czy Slack tworzą wirtualne biura, w których rozproszone zespoły pracują efektywnie w czasie rzeczywistym.

Dodatkowo aplikacje mobilne i rozwiązania z zakresu cyberbezpieczeństwa wspierają życie cyfrowych nomadów także poza pracą. Współczesna technologia zniosła barierę lokalizacji, sprawiając, że praca zdalna w dowolnym miejscu stała się nie tylko możliwa, ale coraz bardziej powszechna.

Gdzie na świecie pracuje się jako cyfrowy nomada? Najlepsze miejsca dla pracy zdalnej

Według Global Nomad Index to właśnie Europa dominuje jako najlepszy kontynent dla cyfrowych nomadów pod względem jakości życia, infrastruktury i praw dla pracujących zdalnie. W najnowszych rankingach najlepszych lokalizacji dla nomadów 9 z 10 top krajów to państwa europejskie​. Jak wskazuje Global Citizen Solution prym wiedzie Hiszpania, chwalona za klimat, przyjazność dla obcokrajowców i nową wizę nomadyczną, która daje jasne ramy prawne. Barcelona i Madryt stały się centrami pracy zdalnej – oferują setki coworkingów, dynamiczną społeczność międzynarodową, a jednocześnie dobrą opiekę zdrowotną i znakomity transport publiczny.

Równie popularna jest Portugalia, a Lizbona uchodzi wręcz za “stolicę cyfrowych nomadów Europy”, kusi pogodą, dobrą znajomością angielskiego wśród mieszkańców i stosunkowo niskimi cenami, jak na kraj UE. Do tego wyspa Madera utworzyła pierwszy ośrodek Digital Nomad Village w miasteczku Ponta do Sol, oficjalnie zapraszając zdalnych pracowników do osiedlenia się tam na pewien czas​. Estonia – pionier cyfrowych rozwiązań rządowych – także znajduje się wysoko w rankingach, a rządowy program e-rezydencji i wiza nomadyczna przyciągnęły do Tallina wiele osób ceniących sobie nowoczesność i porządek, jakie ten kraj oferuje.

Poza Europą jest wiele miejsc, które wyrosły na raje dla cyfrowych nomadów, czego przykładem jest indonezyjska wyspa Bali. Serwis IT Biznes podaje, że rząd Indonezji planuje wprowadzenie specjalnej 5-letniej wizy „Digital Nomad Visa”, która oferuje okres bez opodatkowania dochodów zagranicznych, co stanowi znaczącą korzyść finansową dla osób pracujących zdalnie.

Świat bez granic a nomadyzm cyfrowy – w świetle raportu „2023 Global Human Capital Trends

W raporcie „2023 Global Human Capital Trends” przygotowanym przez Deloitte identyfikuje się wyłanianie tzw. „świata bez granic” jako kluczowego trendu transformującego sposób, w jaki ludzie pracują, współdziałają i rozwijają się zawodowo. Autorzy raportu wskazują, że współczesne środowisko pracy traci swoje geograficzne, czasowe i organizacyjne ograniczenia. Granice między pracą a życiem prywatnym, między rolami zawodowymi a kompetencjami, a także między fizycznym biurem a przestrzenią cyfrową stają się coraz bardziej płynne. W nowym modelu nomadyzm cyfrowy zyskuje wyjątkowo mocne oparcie niezależnie od lokalizacji, struktury czy stałych ram czasowych.

Raport podkreśla, że przyszłość pracy nie polega już na dopasowywaniu ludzi do stanowisk, lecz na budowaniu elastycznych systemów współpracy opartych na umiejętnościach i zaufaniu. W modelu tym nomadzi cyfrowi stają się naturalnymi uczestnikami, wykorzystując swoje kompetencje w zróżnicowanych, często międzynarodowych zespołach. Praca zdalna, rozwój technologii i rosnąca potrzeba samorealizacji prowadzą do transformacji sposobu myślenia o karierze, w której mobilność, rozwój osobisty i autonomia stają się nie tylko możliwe, ale wręcz oczekiwane. Styl życia cyfrowych nomadów, choć kiedyś niszowy, dziś coraz wyraźniej wpisuje się w dominujące kierunki wielkich przemian społeczno-zawodowych.

Nie tylko praca w podróży – nomadyzm cyfrowy jako styl życia oparty na wartościach i samoświadomości

Według raportu „MBO Partners 2024 Digital Nomad Trends”, nomadyzm cyfrowy to coraz częściej nie tylko forma pracy, ale świadomy wybór stylu życia, który wspiera niezależność, samoświadomość i jakość codziennego funkcjonowania. Dla wielu nomadów kluczową motywacją nie są wyłącznie zarobki, lecz wolność wyboru miejsca, czasu i sposobu pracy, co pozwala im budować życie zgodne z własnymi wartościami.

Z raportu wynika, że aż 79% cyfrowych nomadów deklaruje, że są bardzo zadowoleni ze swojego stylu życia, a 81% z nich z optymizmem patrzy na swoją zawodową przyszłość. Taki sposób życia opiera się na minimalizmie, dlatego nomadzi rzadko przywiązują się do rzeczy materialnych, a ich największym kapitałem stają się doświadczenia, relacje i samorozwój.

Raport podkreśla również rosnącą liczbę osób, które łączą pracę z podróżami, korzystając z możliwości życia w krajach o niższych kosztach utrzymania przy zachowaniu dochodów z bardziej rozwiniętych rynków. Nomadyzm sprzyja nie tylko większej swobodzie, ale też poczuciu kontroli nad własnym życiem i ścieżką zawodową. Cyfrowi nomadzi to kategoria osób, które definiują sukces nie przez stabilność czy status społeczny, ale przez zgodność działań z własnymi potrzebami i dobrostanem. W ich przypadku praca staje się środkiem do realizacji osobistych wartości, a nie celem samym w sobie.

Podsumowanie:

Nomadyzm cyfrowy 3.0 to nowoczesny model pracy i życia oparty na pełnej geograficznej wolności, integrujący pracę zdalną, rozwój osobisty i mobilność. Obecnie coraz więcej osób z różnych branż, nie tylko IT, decyduje się na życie bez stałego miejsca zamieszkania, wykorzystując technologię do pracy z dowolnego miejsca na świecie. Najważniejsze wartości cyfrowych nomadów to wolność, niezależność i minimalizm, a ich styl życia opiera się na samoświadomości oraz świadomych wyborach zgodnych z osobistymi priorytetami.

Przemiany te zmuszają systemy prawne i organizacyjne do redefinicji pojęć takich jak miejsce i czas pracy. Europa, z Hiszpanią i Portugalią na czele, stała się głównym centrum nomadyzmu dzięki wizom, infrastrukturze i jakości życia. Rozwój technologii, internetu satelitarnego i narzędzi w cyfrowej chmurze, uczyniło pracę zdalną bardziej dostępną niż kiedykolwiek. Przewiduje się, że do 2035 roku liczba cyfrowych nomadów może przekroczyć miliard osób na świecie. Nomadyzm staje się nie tylko formą zatrudnienia, ale pełnoprawnym stylem życia odpowiadającym na globalne trendy elastyczności, mobilności i poszukiwania sensu pracy.